Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
Dikkat Eksikliği Nedir?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayan, dikkat süresinde azalma, dürtü kontrolünde güçlük ve aşırı hareketlilik gibi belirtilerle kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluktur. Sadece çocuklarda değil, erişkinlerde de devam edebilen bir durumdur.
Temel Belirti Grupları
DEHB üç ana belirti grubuna ayrılır:
- Dikkat Eksikliği:
- Detaylara dikkat etmeme, hatalar yapma
- Uzun süre odaklanamama
- Görev ve etkinlikleri tamamlamada zorlanma
- Eşyalarını sık kaybetme
- Dış uyaranlardan çabuk etkilenme
- Hiperaktivite:
- Yerinde duramama, sürekli kıpırdanma
- Oturduğu yerde uzun süre kalamama
- Çok konuşma
- Sessiz oyun oynayamama
- Dürtüsellik:
- Sırasını beklemekte zorlanma
- Sorular tamamlanmadan cevap verme
- Başkalarının sözünü kesme ya da oyunlarına müdahale etme
Her çocukta bu belirtilerin şiddeti ve kombinasyonu farklı olabilir.
Tanı Süreci
DEHB tanısı klinik gözlem, öğretmen ve ebeveyn görüşmeleri, psikometrik değerlendirmeler ve çocukla yapılan birebir görüşmeler sonucu konur. Tanı koymak için belirtilerin:
- En az 6 ay sürmesi,
- 12 yaşından önce başlaması,
- Birden fazla ortamda (ev, okul) görülmesi gerekir.
Tanı sürecinde dikkat eksikliğini taklit edebilecek başka sorunların (kaygı bozukluğu, öğrenme güçlüğü, depresyon) dışlanması önemlidir.
Nedenleri
DEHB’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte genetik ve çevresel etkenlerin birlikte rol oynadığı düşünülmektedir:
- Ailede DEHB öyküsü
- Beyin kimyasındaki dengesizlikler
- Gebelikte alkol, sigara kullanımı veya doğum komplikasyonları
- Erken doğum ve düşük doğum ağırlığı
Tedavi ve Yaklaşımlar
DEHB tedavisinde bireye özel çok yönlü bir yaklaşım gereklidir:
- İlaç tedavisi: Metilfenidat ve atomoksetin gibi ilaçlar dikkat süresini artırabilir, hiperaktiviteyi azaltabilir.
- Davranışsal terapi: Özellikle çocuklarda sosyal becerilerin ve özdenetimin gelişimine katkı sağlar.
- Aile eğitimi: Ebeveynlerin doğru yönlendirme yapabilmesi için rehberlik gerekir.
- Okul desteği: Öğretmen desteği ve bireysel eğitim planları başarıyı artırabilir.
Erişkinlerde DEHB
Çocuklukta başlayan DEHB, erişkinlikte de devam edebilir. Zaman yönetimi sorunları, unutkanlık, iş organizasyonunda zorluklar ve dürtüsel kararlar gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Erişkinlerde tanı koymak daha zordur ancak tedavi ile yaşam kalitesi artırılabilir.
Sonuç
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, bireyin akademik, sosyal ve duygusal gelişimini etkileyebilir. Erken tanı, uygun tedavi ve sabırlı bir yaklaşım ile bireyin potansiyelini en iyi şekilde kullanması sağlanabilir. Ailelerin bilinçli desteği bu süreçte hayati öneme sahiptir.